Recomendacións do Club Luns Fórum
Xa estamos metidas de cheo nas novas lecturas do ano, pero dende o Club dos Luns de Fórum gustanos coma sempre facer un breve resumo do lido cada trimestre e ainda tiñamos pendente compartir as do primeiro de curso.
Comezamos setembro cunha das lecturas anotadas na axenda dende o curso pasado, “Galveias” do portugués José Luis Peixoto de quen xa o noso compañeiro Enrique do Club dos Martes fixo un post detallado, pero non queremos deixar de resaltar algunhas das nosas impresións tras a súa lectura como son a crueza narrativa dos feitos que transcorren no mundo rural do interior de Portugal nos anos 80, nos anos pre-internet, os de antes do mundo sumamente acelerado no que vivimos. Sen dúbida a escrita de Peixoto é unha escrita dura, xenuina pero real.
Cambiamos de rexistro e continuamos con Ignacio Martinez de Pisón e o seu “Fin de temporada” que aínda que cita tamén ao país veciño nada ten que ver no densenrolo dos feitos nin no estilo narrativo. Co eixe temático do aborto clandestino ao que había que recorrer durante os anos 70 técese todo un entramado para reflexionar arredor das relacións familiares: nais/fillos, esposas/maridos. Pero sobre todo o que nos preguntamos é canto marca a casualidade nas nosas vidas e que prezo pagamos polos segredos e o peso do pasado? pero sen dúbida todo se leva mellor ao ritmo dunha boa banda sonora dos 80, porque a través da música tamén se pode facer un percorrido do pasado.
Continuamos coa historia da avogada Irina Lucidi, unha muller divorciada, nai de dúas xemelgas, que viu como o seu ex marido, un enxeñeiro suízo, antes de suicidarse en Italia, facía desaparecer do mapa ás súas fillas deixando escrita unha nota na que dicía que Irina xamais as ía volver ver. Feitos que nos deixaron pegadas tanto á crueza da historia como á sensibilidade e delicadeza coa que Concita Gregorio escribiu “Parece que fuera es primavera”. Nunca se volveu a saber nada máis das nenas, non se sabe se están mortas, pero o que si é certo é que esa nai perdeu ás súas fillas e non existe unha palabra para definir esa situación. Existe viúvo, orfo, parricida, infanticida…pero ningunha palabra que acolla ao “proxenitor que perde a un fillo, non que o mata: que o perde.
“Me he sentido muy culpable de volver a ser feliz, abuela. Era como si todos me dijeran: cómo puedes olvidar, cómo puedes dejar atrás lo que te ha pasado, cómo puedes irte de vacaciones, tomarte una copa de vino, amar a un hombre, hacerte amar en el placer, después dormir. Cómo puedes seguir viva, en suma, y tener ganas de seguir estando en el mundo. ¿Has olvidado a las niñas? ¿No te da vergüenza? Es como si me dijeran que también yo he muerto, y es un escándalo que me rebele.
Pero yo estoy viva, abuela, el dolor por sí solo no mata y yo estoy viva. Así que tengo que vivir, porque mientras yo esté estará el recuerdo de quien ya no está con nosotros. El recuerdo vivo: el suyo vive en los pensamientos.”
Fragmento de “Parece que fuera es primavera”
Concita de Gregorio escribe unha historia real a partir dunha conversa que se prolongou durante sete días entre a escritora e xornalista e Irina Lucidi que acode á escritora só para ser escoitada. “Parece que fuera es primavera” é un relato novelesco baseado en acontecementos que sucederon e entresacados dun encontro promovido pola nai que non ten palabras para nomear a ausencia das súas fillas, pero que abriga a esperanza de poder afrontar o seu trauma grazas ao poder da literatura, do bálsamo terapéutico das palabras.
Continuamos cunha novidade, “Donde cantan las ballenas” da autora descuberta por Héctor Abad Faciolince, a colombiana Sara Jaramillo. Novela que ten como personaxe principal a Candelaria, unha rapariga de 12 anos que vive en Perruca, nunha casa onde a natureza exuberante envolve e modela todo ao seu antollo, coa súa nai e o seu irmán. O seu pai, que ela adoraba, abandononounos dun día para outro. Irán pasando pola casa distintos personaxes que axudarán a Candelaria a espertar tras a infancia de maxia e coidados que empeza a ver rematada. Candelaria é un personaxe moi potente, tenra e inspiradora.
A narración é deliciosa con xenerosas descricións e reflexións cheas de metáforas e simbolismo. Estamos ante unha lectura de ritmo máis ben lento, sen demasiada intriga nin acción, polo menos na primeira parte, pero que convida a pensar e que engancha polos seus orixinais personaxes e situacións. Sen dúbida unha historia encantadora con personaxes fantásticos e procesos que revelan a verdadeira complexidade da vida. Acontecementos que convidan a reflexionar se ás veces a xente máis próxima non será xusto a que menos coñecemo Vemos como a dor e a vida mesma usados para mostrarnos o máis profundo da alma. Unha historia que parece unha fábula pero que vai mostrando esa complexidade de sentirse sempre incompleto e onde os afectos humanos non existen, senón tan só intereses.
E con historias nas que as mulleres son as grandes protagonistas pechamos o noso ciclo trimestral, as “Flores de ferro” de María Rei Vilas, premio García Barros 2020. Trátase dunha novela coral que alterna e abarca varias épocas. Dende os anos 20 do s. XX ata case o final da década dos 80s. Coñecemos a Camila, unha moza de 35 anos que viviu durante décadas unha mentira sostida coa complicidade dos que a rodean. No seu regreso á vila de Briana, no verán de 1987, deberá reunir o valor para enfrontarse á verdade.
A intriga asolaga tanto o persoal coma o colectivo da novela e as mulleres teñen un papel crucial xa que buscan afrontar as situacións e decisións máis difíciles das súas vidas e procuran a busca de xustiza que non atoparon pero que precisan para sandar as feridas. Se queredes saber máis, recomendámosvos que non vos perdades a lectura do post sobre encontro das nosas compañeiras do Club de Lectura de Sagrada Familia sobre a novela e o encontro que tiveron coa autora.
E ata aquí as nosas primeiras lecturas, agardamos que se non as lestes vos animedes e se xa o fixestes compartades con nós a vosas impresións. Podedes consultar a súa dispoñibilidade no noso catálogo.
Lemos para ti a María Casares.
Lemos para ti é unha iniciativa das Bibliotecas Municipais da Coruña para achegar fragmentos de textos de distintos autores, a través das voces do seu persoal bibliotecario.
Este ano, con motivo do centenario do nacemento de María Casares, levamos a cabo unha selección de fragmentos de diferentes obras que estudaron a vida e obra desta importantísima actriz de orixe coruñesa e que forman parte do fondo e catálogo das bibliotecas, que se viu ampliado grazas á adquisición de novos títulos que se publicaron con motivo desta efeméride.
Tal día como hoxe, un 21 de novembro de 1922, nace María Casares na rúa Panadeiras número 12, onde vivían o seu pai, o político republicano Santiago Casares Quiroga, e a súa nai, Gloria Pérez.
O golpe militar de 1936 provocou que tivese que exiliarse a Francia, onde tivo que empezar de cero aprendendo un idioma que non era o seu pero no que chegou a destacar como unha das grandes damas do teatro francés.
O primeiro podcast publicado é un texto procedente do libro “O tempo das Mareas. María Casares e Galicia” de María Lopo, especialista na figura de María Casares. Nesta obra faise un estudo pormenorizado sobre as conexións galegas da actriz. Un libro imprescindible para coñecer e entender as orixes que tanto a marcaron.
“Memoria de cidades sen luz” é unha novela de Inma López Silva galardoada en 2007 co Premio Branco Amor. María Casares é unha das protagonistas desta obra na que
“arredor de guerras e exilios, técense as vidas contadas nesta novela. Librepensadoras que aman galeguistas, guerreiros polacos que queren ser Victor Hugo, nenos que converten en Troia a praia do Orzán. A Coruña dos anos trinta, o París aloucado e deprimido dos corenta e dos cincuenta, unha Barcelona de bombardeos e partidas de póker, Buenos Aires e Nova York son as cidades polas que transita a protagonista deste relato en primeira persoa”.
Aínda que María Casares sempre dicía que o seu primeiro exilio fora a súa marcha de Galicia a Madrid, a vida na capital co tempo tamén resultaría ser un revulsivo na súa formación. Arantxa Estévez aborda na súa biografía “María Casares” esta e outras cuestións que nos axudan a coñecer todas as “mudas” da súa vida, como ela mesma definíao.
María Casares tamén foi autora dun libro de memorias publicado orixinalmente en francés como “Résidente privilégiée”. Da súa faceta como escritora recibiu grandes críticas, principalmente de Alejo Carpentier que a definiu como “unha extraordinaria escritora, cunha prosa dunha riqueza, dun vigor, dunha garra, absolutamente excepcionais…”
Aínda que coñecida tamén pola súa relación con Albert Camus, María Casares entrou en contacto co pensamento existencialista en Francia e foi musa desta filosofía. Moitos dos seus autores elixíana para dar vida aos seus personaxes e con iso dar a coñecer os seus conceptos filosóficos. Ateísmo, laicismo, liberdade individual e outra serie de preceptos nunha procura constante por dotar de sentido a vida. “Desenvolvemento artístico de María Casares dentro do marco existencial francés”. Tese de Sabela Hermida Mondelo.
No seguinte audio temos un extracto da entrevista a María Casares, realizada polo escritor e xornalista arxentino Víctor Luis Molinari. Publicada en “Galicia Emigrante”, revista cultural da emigración galega dirixida por Luís Seoane.
E finalmente, no último audio publicado, temos uns fragmentos da correspondencia mantida entre Santiago Casares Quiroga e María Casares cando ela estaba rodando películas en Italia, Marrocos e Niza e el, xa viúvo e enfermo, residía en París. Esta relación epistolar está recollida no libro “Cartas no exilio: correspondencia entre Santiago Casares Quiroga e María Casares (1946-1949)”, edición de María Lopo e publicado en Baía Edicións:
Esperemos que vos gusten!
La enferma, de Elena Quiroga
La enferma, de Elena Quiroga, foi unha da lecturas que máis sorprendeu aos clubs das bibliotecas de Monte Alto e Estudos Locais do pasado curso, non só pola obra en si, que tamén, senón sobre todo polo descoñecemento que había entre os e as asistentes sobre a súa autora.
Elena Quiroga. Fonte: Real Academia Española
Elena Quiroga pertence ao grupo de narradores que renovaron a novela española contemporánea de mediados do século XX (anos 50-60), chegando a gañar o premio Nadal e sendo comparada (e compañeira) doutras mulleres que xa nos soan máis como Carmen Laforet, Carmen Martín Gaite ou Ana María Matute. De feito, foi a segunda muller en entrar na Real Academia Española, en 1983, seguindo os pasos de Carmen Conde.
Filla do conde galego de San Martín de Quiroga, a escritora naceu en Santander en 1921. Pasou a infancia entre esta cidade e a Galicia de onde proviña a súa familia, establecéndose finalmente na Coruña no ano 1942. Non tiña estudos universitarios, pero acudía de forma libre a clases que lle interesaban e durante varios anos traballou diariamente nas súas novelas e escritos, unhas catro ou cinco horas.
Ao casar en 1950 con Dalmiro de la Válgoma, historiador e futuro secretario perpetuo da Academia da Historia, o matrimonio trasladouse a vivir a Madrid, cidade na que Elena frecuentou foros e faladoiros literarios e coñeceu algúns dos principais selos editoriais nacionais. Viviu a cabalo entre a capital e o pazo de Cea, en Nigrán (Pontevedra).
Autora dunha extensa obra narrativa en prosa, está considerada unha das voces femeninas (e non femininas) máis relevantes da súa xeración, con rasgos comúns ás novelas dos seus contemporáneos como a preocupación polas inxustizas da vida e a explotación temática das experiencias da infancia e a adolescencia. Non obstante, fixo todo isto desde unha marcada posición feminista, colocando como protagonistas das súas novelas a mulleres loitadoras polo recoñecemento dos seus dereitos na sociedade franquista que lles tocaba vivir, e aparecendo sempre nos seus escritos unha marcada influencia rural galega.
En 1949 publicou a súa primeira novela, La soledad sonora. Dous anos máis tarde recibiu o Premio Nadal por Viento del norte, que Antonio Momplet levou ao cine. Máis tarde seguíronlle numerosas publicacións, como La sangre, 1952; Trayecto uno, 1953; Algo pasa en la calle, 1954; La careta, 1955; La enferma, 1955; Plácida, la joven, 1956; La última corrida, 1958; Tristura, 1960 —pola que recibiu o Premio Nacional da Crítica—; Carta a Cadaqués, 1961; Envío a Faramello, 1963; Escribo tu nombre, 1965; Presente profundo, 1973, e Grandes soledades, 1983.
Finou na cidade da Coruña en outubro de 1995.
Capa da edición de La enferma de Cátedra lida nos clubs de lectura de Monte Alto e Estudos Locais
A edición que lemos é a de Cátedra, onde o profesor Gregorio Torres Nebrera analiza toda a produción narrativa de Elena Quiroga e a importancia da súa figura na literatura española. Concretamente en La enferma reproduce o que dixo a crítica da época sobre a novela: Joaquín de Entrambasaguas afirmou que era “quizá la más perfecta novela de su autora”; Melchor Fernández Almagro dixo que se trataba, naqueles anos, da “novela más difícil” de Elena Quiroga; e José María Castellet engadiu que La enferma respondía “a todas las exigencias estéticas y de contenido de una novela de nuestro tiempo”.
Os vinte e cinco capítulos desta obra divídense en dúas partes. Na primeira (caps. I-XII) cóntasenos a chegada da narradora a unha vila da costa galega para vender unhas terras do seu marido, co que ten problemas. Hospédase na casa de Liberata, unha muller encamada desde hai vinte anos froito dun desengano amoroso. A voz da narradora (da que en ningún momento se nos di o seu nome, só se refiren a ela con apelativos como “la forastera”) descríbenos o día a día da vila e dos seus habitantes, e tamén indaga en que pasou e cal é a misteriosa historia entre Liberata e Telmo, entrelazando a súa propia crise persoal coa da enferma. Na segunda parte (caps. XIII-XXV) a narradora pasa a ser narrada. A través de varias perspectivas, diferentes voces van reconstruíndo a historia de Liberata e Telmo, dando pistas á lectora ou lector, que é quen se encarga de armar o quebracabezas con todo o que ofrece a lectura. Nos tres últimos capítulos, a forasteira –que, na súa vida persoal, era outra enferma- volve xunto ao seu marido, recuperando a voz narrativa do comezo e regresando desta viaxe purificada, como unha muller nova (FONTE: Vidal Ortuño, J. M. Actualidad de Elena Quiroga. Monteagudo, 3ª Época – Nº 18. 2013 – Páxs. 267-268)
Por último, desde a biblioteca de Estudos Locais as bibliotecarias realizaron un vídeo polo centenario do nacemento de Elena Quiroga, que vos deixamos a continuación.
Día das Escritoras 2022
Helena Villar Janeiro, Mª do Carme Kruckenberg, Marina Mayoral, Uxía Casal, Luísa Villalta, Ursula Heinze, Concha Blanco, Marica Campo e Marilar Aleixandre son as 9 escritoras que este ano eliximos para celebrar o Día das Escritoras.
Durante toda a semana pasada, fumos publicando a través das nosas redes sociais recomendacións literarias destas nove mulleres das nosas letras.
- Helena Villar Janeiro: De Becerreá (Lugo), foi ensinante e na súa formación, sobre todo no aspecto literario, foron decisivas as clases que recibiu traballando cos seus pais na xastrería ancaresa. Alí descubríu a narración oral e os referentes de moitos personaxes que alimentan a súa obra. Ser escritora élle un xeito de “ser” e de “estar” no mundo, permítelle observar a vida dun xeito ricaz, inventar mundos e camiñar neles polos vieiros da ironía e do humor. Valora o papel que desde a escrita se pode xogar perante a sociedade, patentizando o compromiso cunha serie de causas: o seu xénero, o seu pobo, o seu país, a súa lingua e a súa cultura.
- Mª do Carme Kruckenberg: nada en Vigo no 1926 (falecida en 2015) é autora de contos, poeta e tradutora, colaborou en prensa e radio, e foi vicepresidenta da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega. Foi recoñecida co Premio Alecrín en 1997, a Medalla de Galicia en 1998, a Medalla Castelao en 2002 e o Premio Laxeiro en 2011.
- Marina Mayoral: Catedrática de Literatura, novelista, articulista e investigadora, é Académica de Honra da Real Academia Galega desde 2017. Entre o centenar dos seus traballos de investigación destacan as súas obras sobre Rosalía de Castro, Emilia Pardo Bazán, análise de poesía e prosa contemporáneas, así como os estudos sobre a problemática da escritura feminina ao longo da historia.
- Uxía Casal: é unha escritora lenta, no mellor sentido da palabra. Licenciada en Xeografía Historia e Filoloxía Hispánica, ten impartido clases de francés e de literatura nas Aulas da Terceira Idade e de español durante dous cursos de verán para estranxeiros na USC. En 1984 marchou para Ourense onde deu aulas de Lingua e Literatura Galegas. A afección polas historias vénlle de cativa e xa desde mociña sentiu o desexo de idear personaxes e tramas no seu maxín. Daqueles primeiros balbucidos non conserva nada, destruíunos un día no que a enchía a febre limpadora.
- Luísa Villalta: Licenciada en Filoloxía Hispánica e Galego-Portuguesa, dedicou parte da súa vida á docencia da Lingua e literatura Galegas no ensino secundario. Deixounos textos poéticos, narrativa, ensaios, pezas dramáticas e artigos xornalísticos. A súa experiencia musical influíu na súa creación literaria, como deixa constancia nalgúns ensaios e artigos, falando da relación entre a palabra e a música. Desenvolveu unha intensa actividade cultural e implicouse socialmente en defensa da lingua galega: formou parte da directiva da Asociación de Escritores en Lingua Galega, foi membro activo da Mesa pola Normalización Lingüística, participou no Foro Negro, no Foro da Cultura Galega, etc.
A morte sorprendeuna prematuramente, con tan só 46 anos, e desde ese momento sucedéronse numerosas iniciativas na súa memoria, como O Certame Literario “Luisa Villalta” e o Premio “Luisa Villalta”.
- Úrsula Heinze: nada en Colonia (Alemaña) no 1941 é licenciada en Filoloxía Inglesa e Filoloxía Alemá na Universidade de Colonia. Reside e escribe desde 1968 en Santiago de Compostela. Foi catedrática de Ensino Medio en Alemaña e lectora de alemán na Universidade de Valladolid. Fundou a sección de Galicia do PEN Club Internacional, do que foi presidenta entre 1991 e 1995. Autora de moitas novelas, relatos, ensaios, literatura infantil e xuvenil e poesía en galego e alemán. Traduciu obras do alemán para o galego e o castelán.
- Concha Blanco: Nada en Lires (Cee) en 1950, é unha das primeiras autoras de material didáctico para o ensino en galego. Profesora de colexios e institutos e impartiu e coordinou cursos de galego e proxectos de formación do profesorado. A maioría da súa obra literaria encádranse na área da literatura infantil e xuvenil. Tamén escribiu obras no campo da didáctica, dos libros de texto e da narrativa.
Obtivo varios recoñecemento pola súa obra literaria, foi galardoada co Premio de Novela por Entregas de La Voz de Galicia, recibiu o terceiro premio do Concurso Nacional de Contos Infantís Ou Facho, en 1983; foi finalista do Premio Merlín en tres ocasiones (1996, 1999 e 2003) e foi galardoada co Premio Lecturas de Gálix no 2002, entre outros.
- Marica Campo: natural de Val de Mao, no Incio, lembra ós seus pais como as persoas que lle achegaron á literatura galega. Foi una nena soñadora e rebelde ata que descubriu que quería ser misioneira. Pasou cinco anos nun convento, onde aproveitou para estudar Maxisterio e Teoloxía, e cando marchou traballou como mestra ata a súa xubilación. Escribe poesía, narrativa, teatro e libros infantís, e ademáis traduce, escribe artigos de opinión na prensa e participa en obras colectivas. Recibiu premios como o da Asociación de Escritores en Lingua Galega de Literatura Infantil e Xuvenil, e tamén o de Poesía no ano seguinte. No 2018 foi a protagonista do Día das Galegas nas Letras.
- Marilar Aleixandre: nada en Madrid en 1947 é unha feminista convencida que presume de recibir unha educación rockera escoitando o locutor Ángel Álvarez mentres se licenciaba en Bioloxía na UCM. Estableceuse como profesora de secundaria en Vigo onde, como di ela, se fixo galega. Será Catedrática de Didáctica das Ciencias Experimentalas na USAL. Adoptou o galego no só como lingua literaria, senón tamén como lingua científica e dende 2017 é membro da Real Academia Galega.
Ademais, tamen lembramos a mulleres escritoras fora da nosa contorna:
Contra todo isto. Un manifesto rebelde, de Manuel Rivas
O escritor coruñés Manuel Rivas xa é un habitual dos clubs de lectura das bibliotecas municipais da cidade que o viu nacer. Os seus libros son lidos todos os anos e son un valor seguro. Porén, a súa faceta de ensaísta é quizais a máis descoñecida, así que para descubrir a esoutro Rivas este ano lemos Contra todo isto. Un manifesto rebelde.
Vivimos un tempo de retroceso, de aumento das desigualdades, de subtracción das liberdades; un réxime mundial de pensamento groseiro, de rearmamento bélico e abaratamento humano, de desfeita ecolóxica, da fin do mito da «globalización feliz». Vivimos nun Estado de Vergoña.
Sinopse de Contra todo isto
Este libro está escrito contra Todo Isto.
Todo Isto é descivilización.
Todo Isto é produción de medo para achicar a liberdade. E a produción de odio contra o diferente.
Todo Isto é subtracción do benestar e dos dereitos democráticos.
Todo Isto é a multiplicación de muros e fendas de desigualdades.
Todo Isto é o machismo como sistema.
Todo Isto é a guerra contra a natureza.
Todo Isto é domesticación intelectual.
Todo Isto é corrupción sistémica, paraísos fiscais, unha mestura de economía gris e criminal.
Todo Isto é desmemoria, ou peor aínda, contramemoria.
Este é un libro que non invita á fuxida, senón a correr cos brazos abertos cara ao mundo, cando o sentimento de vergoña abre paso a unha saudade rebelde, a unha loita para arrincar a esperanza dos brazos do conformismo.
Este é un libro do sentir e do pensar, unha literatura na beira, que quere pór a liberdade no corpo da linguaxe.
Aínda que, como xa dixemos, nos clubs é máis coñecido polas súas novelas, o certo é que Manuel Rivas, nado na cidade herculina en 1957, comezou a súa carreira como xornalista aos 15 anos como meritorio en El Ideal Gallego. Posteriormente estudou Ciencias da Información na Universidade Complutense de Madrid, remontándose os seus primeiros artigos á década de 1970. Tamén é colaborador en diversos medios de comunicación (El País, El Ideal Gallego, La Voz de Galicia…). No ano 2013, xunto a Xosé Manuel Pereiro, fundou a revista Luzes.
No eido da creación literaria, deuse a coñecer como cofundador do grupo poético Loia en 1977. Dous anos despois publicou o seu primeiro libro de poemas, pero foi cun libro de narrativa, Que me queres amor?, co que gañou en 1996 o Premio Nacional de Narrativa despois de gañar o Premio Torrente Ballester.
Algunhas das súas obras foron adaptadas ao cine, como A lingua das bolboretas (José Luis Cuerda, 1999), O lapis do carpinteiro (Antón Reixa, 2004) e Todo é silencio (José Luis Cuerda, 2012). En 2018 publicou Vivir sen permiso e outras historias de Oeste, o segundo relato baséase na “idea orixinal” escrita polo autor para a serie de televisión Vivir sin permiso.
É membro de número da Real Academia Galega. Ingresou o 12 de decembro de 2009 a proposta de Luz Pozo Garza, Xosé Neira Vilas e Xosé Luís Axeitos.
Sede en Ourense, de Uxía Casal
O curso pasado a escritora Uxía Casal fixo unha doazón ás bibliotecas municipais da Coruña do seu libro Sede en Ourense, para podermos desfrutar da súa lectura nos clubs.
A falta de auga, é o gran problema que transforma a vida dos ourensáns. A ausencia do prezado líquido provoca cambios de costumes e fai xurdir negocios clandestinos non exentos de riscos. Arredor dunha cervexaría de Ourense na que se tecen intrigas, amores, pescudas e fondas amizades enléase a trama desta novela que provoca sede… de lectura.
Sinopse de Sede en Ourense
Uxía Casal naceu en Santiago de Compostela en 1957. É licenciada en Xeografía e Historia e en Filoloxía Hispánica . En 1984 comezou a dar aulas en Ourense de Lingua e Literatura Galegas ata a suá xubilación en 2003. Entre as súas obras destacan Un ano de fábula en catro estacións (Sotelo Blanco, 1994), As ás de Xenoveva (Galaxia, 1996), O faro de Arealonga (Xerais, 2001), Sede en Ourense (Galaxia, 2005), Vidas exemplares (Xerais, 2006) e Saturno tamén é Deus, libro de relatos de medo reeditado recentemente por Urco Editora.
A autora foi homenaxeada no VIII Día das Galegas nas Letras no ano 2021. O Día das Galegas nas Letras é unha celebración organizada pola plataforma de crítica literaria A Sega que honra anualmente a mulleres que contribuíron de forma sobranceira á cultura en xeral e á literatura en particular. Ideouse en contraposición co Día das Letras Galegas, ao seren homes a maioría das persoas homenaxeadas nesa celebración.
casa atlántica, casa cabaret, de María Lado
Outra das actividades encadrada dentro da programación do Primaletras foi a lectura do poemario casa atlántica, casa cabaret, de María Lado, por parte do club de lectura de autores e autoras galegas da biblioteca de Estudos Locais.
Aínda lle pesan as lembranzas daquela casa nova con boas vistas e o teito inzado de manchas de humidade; se cadra tece desde alí esta historia dos obxectos que compoñen a María Lado, esas cousas estúpidas e sinxelas que se apegan a ela para non abandonala nunca e que a perseguen de mudanza en mudanza nunha viaxe íntima e circular.
Sinopse de casa atlántica, casa cabaret (Xerais, 2001).
María Lado naceu en 1979 en Cee (A Coruña). É titulada en Produción Audiovisual e cursou estudos de Filoloxía Galega na Universidade de Santiago de Compostela. Comezou a escribir no núcleo do Batallón Literario da Costa da Morte no ano 1996, onde publicou os seus primeiros textos en tres libros colectivos: Nós, Mar por medio e Rumbo ás illas.
En 1997 publica a súa primeira obra poética en solitario, A primeira visión. A partir de aí comeza unha carreira na que escribe sobre todo poesía, pero tamén cultiva outros xéneros como a narrativa, os guións para radio ou colabora en prensa (co xornal dixital Vieiros, coa revista Dorna e coa revista portuguesa Comentário, entre outras). Traduciu ó galego varios libros de literatura infantil publicados por Edicións do Cumio, editorial na que traballou durante cinco anos (entre eles, Alicia no País das Marabillas de Lewis Carroll). Tamén é actriz, e desde 2005 comparte escenarios coa tamén poetisa Lucía Aldao co dúo poético-musical Aldaolado. Con el realizan unha mestura de poesía con humor e música de carácter transgresor, nun exercicio de comunicación directa co espectador. O seu primeiro espectáculo foi Onde estea un cubata que se quite un soneto.
A escolla deste poemario veu motivada polo recital poético ofrecido polas poetas galegas Yolanda Castaño, Estíbaliz Espinosa, Emma Couceiro, Lucía Aldao e a propia María Lado, guiado pola poeta, xestora cultural, filóloga e editora Dores Tembrás co gallo do Primaletras 2022.
Virtudes (e misterios), de Xesús Fraga
No pasado curso, no marco das actividades organizadas para o Primaletras, os clubs de lectura das bibliotecas da Coruña lemos a novela gañadora do Premio Nacional de Narrativa 2021, Virtudes (e misterios), do escritor Xesús Fraga. Ademais, tivemos a oportunidade de realizar un encontro co autor, no cal falamos dos motivos que o levaron a escribir esta novela ou da emigración galega, entre outros, e tamén se fixo un eloxio aos clubs de lectura da cidade que podedes ver aquí.
Capas da novela de Xesús Fraga en galego (versión orixinal) e en castelán.
Contar a emigración desde a parte dos retornados. Velaí o obxectivo que se propuxo Xesús Fraga ao encetar esta novela que é, sobre todo, o relato dunha epopea como a que protagonizaron tantas mulleres galegas que, levadas pola adversidade, rematan percorrendo o mundo á procura dun futuro mellor.
Xesús Fraga constrúe unha historia que se centra nas vicisitudes dunha familia das Mariñas coruñesas marcada pola emigración, historia que tamén é a da segunda metade do século XX, e que vai medrando coma quen vai pintando un lenzo a base de sensacións, recordos, fotografías, o diario dunha nai e a voz das testemuñas que poden contar. Unha obra que ten moitas lecturas e moitos vieiros, polos que o autor nos leva coma se fosen as liñas do metro de Londres, a cidade ao redor da que gravitan os personaxes da novela. É, tamén, a historia dun neto asombrado e dunha avoa poderosa. A historia dos que marchan e que, cando regresan, nin eles son os mesmos nin a terra que deixaron é a mesma.
Sinopse de Virtudes (e misterios) na versió galega.
A novela tamén foi gañadora do Premio Blanco Amor 2019 e do Premio da Crítica de Galicia 2021.
En 1955, un zapatero remendón, seducido por los cantos de sirena que llegan de Venezuela, cruza el Atlántico con la ilusión de regresar en poco tiempo transformado en un acaudalado indiano. Pero, tras varios años, no solo no envía el dinero prometido a su casa, sino que él mismo desaparece, lo que obliga a su mujer a emprender su propia emigración, aunque en la dirección opuesta, hacia Inglaterra. Aquellas omisiones y decisiones acabaron por marcar sus vidas y las de dos generaciones más de una familia.
Xesús Fraga, nieto de ese malogrado matrimonio de emigrantes vocacionales y accidentales, reconstruye sus azarosas vidas y la convivencia con la soledad, el desarraigo y la desazón de las preguntas sin respuesta. Un viaje íntimo por la segunda mitad del siglo XX que transita de la vida rural gallega a las grandes megalópolis americanas, con escalas que se extienden hacia Londres y Caracas, Buenos Aires y la República Dominicana o Etiopía.
Con un ojo puesto en el Adiós ríos, adiós fontes de Rosalía de Castro y el otro en el Léxico familiar de Natalia Ginzburg, Virtudes (y misterios), galardonada con el Premio de Novela Blanco Amor 2019, combina diversos géneros como la novela, la crónica o el diario para ofrecer un fresco vital que conmueve y emociona, sin por ello renunciar al humor, y que propone una visión original e inédita de la emigración en las vidas vividas y no vividas.
Sinopse de Virtudes (e misterios) na versió castelá.
Xesús Fraga naceu en Londres en 1971, pero dende moi neno viviu na Coruña e Betanzos. Estudou xornalismo en Salamanca e dedícase profesionalmente a iso desde 1996. Actualmente é redactor no xornal La Voz de Galicia.
Entre as súas obras destacan títulos como O elefante Branco, Reo ou Solimán. Unha das súas afeccións é o mundo da cociña, sobre a que publicou 50 receitas con amoras e outros froitos silvestres. Como tradutor trouxo para o galego obras de Nabokov, Jack Kerouac, Anne Fine, Roald Dahl, e Sylvia Plath, entre outros.
Memoria de cidades sen luz, de Inma López Silva
O ano 2022 foi declarado Ano Internacional María Casares, xa que se conmemora o centenario do seu nacemento. Desde os clubs de lectura das bibliotecas de Monte Alto e Estudos Locais quixemos conmemorar esta efeméride lendo Memoria de cidades sen luz, de Inma López Silva, onde a actriz aparece como unha das personaxes secundarias.
O libro foi Premio Blanco Amor 2007, Premio á mellor obra de narrativa da AELG e XV Premio Arcebispo San Clemente.
Arredor de guerras e exilios, técense as vidas contadas nesta novela.
Librepensadoras que aman galeguistas, guerreiros polacos que queren ser Victor Hugo, nenos que converten en Troia a praia do Orzán. A Coruña dos anos trinta, o París aloucado e deprimido dos corenta e dos cincuenta, unha Barcelona de bombardeos e partidas de póquer, Buenos Aires e Nova York son as cidades polas que transita o protagonista deste relato en primeira persoa, desta porción de memoria que non sae nos libros de historia.
Sinopse de Memoria de cidades sen luz.
Inma Lópe Silva é novelista, ensaísta, crítica teatral, docente e columnista de prensa. Coa súa ampla obra literaria acadou premios como o Xerais, o Blanco Amor, o San Clemente, o Losada Diéguez e o Francisco Fernández del Riego, entre outros. Algúns libros seus son New York, New York (2007), Maternosofía (2013), Aqueles días en que eramos malas (2016), que foi lido tamén no club, ou O libro da filla (2020), Premio da Asociación de Críticos Literarios. En 2021 gaña o premio de poesía Eusebio Lorenzo de Dodro, e publica en 2022 o seu primeiro poemario, Clepsidras.
Como actividade complementaria á lectura e posterior análise da obra, tamén visitamos a Casa Museo Casares Quiroga da Coruña, onde a pequena María Casares pasou parte da súa infancia antes de ir ao desterro.
La voz dormida, de Dulce Chacón
La voz dormida é a obra máis coñecida da escritora e poetisa Dulce Chacón.
Na novela, publicada en 2002 pola editorial Alfaguara, Chacón recrea a vida de varias mulleres republicanas no cárcere franquista de Las Ventas nos anos posteriores á fin da guerra civil española (desde 1939 ata 1963). A está documentada e baseada en historias reais, aínda que a autora suavizou e modificou algunha delas.
Foi levada á gran pantalla polo director Benito Zambrano, estreándose o 21 de octubre de 2011, sendo preseleccionada o mesmo ano pola Academia de Cine de España xunto a La piel que habito e Pa negre para competir polo Óscar a Mellor Película de Habla no Inglesa por España. Varias das súas actrices protagonistas e secundarias gañaron premios polas súas interpretacións (María León obtivo a Concha de Plata á mellor actriz, o Goya a Mellor actriz revelación e o premio da Unión de Actores e Actrices a Mellor actriz protagonista de cine; Ana Wagener conseguiu o Goya a Mellor actriz de reparto e o premio a Mellor actriz secundaria de cine da Unión de actores e actrices).
Dulce Chacón naceu en Zafra, Badajoz o 3 de xuño de 1954. A pesar de ser dunha familia, segundo as súas propias palabras, “aristócrata, de derechas y del bando nacional“, o tema central da súa obra é a represión franquista e a situación das mulleres. Comprometida socialmente, pertenceu á Asociación de Mulleres contra a Violencia de Xénero, á Asociación de Mulleres Contra a Guerra, e á Plataforma de Cultura contra a Guerra, ambas relacionadas coa Invasión de Irak en 2003. Diversos colexios e institutos, así como premios literarios, levan o seu nome como homenaxe á súa figura. Faleceu de forma prematura o 3 de decembro de 2003, víctima dun cancro de páncreas que lle diagnosticaran un mes antes.
Blogs Clubs Lectura das Bibliotecas Municipais da Coruña 